Anayasa Mahkemesi (AYM), karakolda çıplak üst aramasına maruz bırakılan kişinin başvurusunu karara bağlayarak olayın aydınlatılması için etkili soruşturma yürütülmediğine ve fena işlem yasağının usul boyutuyla ihlal edildiğine hükmetti.

AYM, 2016 senesinde metro istasyonunda çantasını aramak isteyen hanım polislere izin vermeyen ve yaşanmış olan itiş kakışın arkasından götürülmüş olduğu polis merkezinde fena muameleye maruz kalan Rüya Ağdaş Sönmez’in bireysel başvurusunu karara bağladı.

Polis merkezindeki çay ocağında saçından çekilerek yere düşürüldüğünü, çıplak duracak şekilde soyundurulduğunu, kolluk tarafınca darp edilip hakarete uğradığını, ek olarak bazı bedensel hareketler halletmeye zorlandığını iddia eden başvurucu, çıplak duracak şekilde üst araması yapılmasına ve planlı olarak işkenceye maruz kalıp hakarete uğramasına karşın Savcılığın bu durumu görmezden gelmiş olarak etkisiz bir soruşturma yürüttüğünü ve sonuçta da kovuşturmaya yer olmadığına karar verdiğini belirterek Anayasa’nın 17’inci maddesinde güvence altına alınan haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştü.

AİHM içtihadına atıf

2017’de meydana getirilen bireysel başvuruyu karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) “Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya işlemlere tabi tutulamaz” şeklindeki 3’üncü maddesine atıfta bulunarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ilgili içtihatlarında fena işlem yasağının demokratik toplumların en temel kıymeti bulunduğunu vurguladığına; terörle ya da organize suçla savaşım şeklinde en zor şartlarda dahi mağdurların davranışlarından bağımsız olarak işkence, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza yada işlemlerin AİHS ile yasaklandığına dikkat çekti.

“Yetersiz soruşturma da kötü muamele teşkil edebilir”

Kararda, fena işlem iddiasının bulunmasının etkili resmi bir soruşturma yapılmasını gerektirdiğine, devletin pozitif yükümlülüğü kapsamında kimi zaman tek başına soruşturma yapılmamış olması yada kafi soruşturma yapılmamış olmasının da fena işlem teşkil edebildiğine yer verildi. AYM, etkili soruşturma yürütülmemesinin bazı hâllerde devlet görevlilerinin fiilî dokunulmazlıktan yararlanarak kontrolleri altında bulunan kişilerin haklarını istismar etmelerine yol açacağını belirtti.

Mahkeme, Rüya Ağdaş Sönmez vakasında olayın aydınlatılması için lüzumlu araştırmaların yapılmadığı ve etkili bir soruşturma yürütülmediği kanaatine varıldığını bildirerek Anayasa’nın “Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı” kenar başlıklı 17’nci maddesinin “Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” şeklindeki üçüncü fıkrasının usul boyutuyla ihlal edilmiş olduğu sonucuna vardı.

Tekrardan soruşturma yapılacak

İhlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrardan soruşturma yapılmasında hukuki yarar bulunduğuna işaret eden AYM, ihlal sonucunda belirtilen ilkelere uygun yeni bir soruşturma yapılmasına ve bu sebeple kararın bir örneğinin tekrardan soruşturma yapılmak suretiyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine karar verdi.

AYM sonucunda fena işlem yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna, Anayasa’nın 17’nci maddesinde güvence altına alınan fena işlem yasağının usule ilişkin boyutunun ihlal edildiğine, kararın bir örneğinin fena işlem yasağının usule ilişkin boyutunun ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrardan soruşturma yapılmak suretiyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine ve toplam 3.857,50 liralık yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine hükmetti. Deutsche Welle Türkçe